[ez-toc] De VAR verklaring en de modelovereenkomst, hoe moet je daar als zzp'er mee omgaan? De VAR verklaring was lange tijd dé manier om als zzp'er aan te tonen dat je volledig zelfstandig werkte. Je had de keuze uit verschillende verklaringen, waarmee je aan kon geven op welke manier je opdrachten uitvoerde voor opdrachtgevers.
De VAR verklaring is inmiddels afgeschaft. Het was oorspronkelijk het plan om de verklaring al in 2016 te vervangen door modelovereenkomsten binnen de wet DBA. Dat is vervolgens uitgesteld tot 1 januari 2018 en daarna tot 1 januari 2020. Op die manier is er een lange overgangsperiode ontstaan, waarin opdrachtgevers en zelfstandigen hun zaken op orde konden maken.
De modelovereenkomst is er net als de VAR verklaring voor zzp'ers om schijnzelfstandigheid te voorkomen. De overeenkomsten moeten duidelijk maken dat je als zelfstandige de vrijheid hebt om te werken op de manier die je wilt. Andersom geeft het de opdrachtgever de garantie dat jij zelf de belangrijke belastingen afdraagt. Dat voorkomt dat een opdrachtgever loonheffing moet inhouden en afdragen.
Waarom verdwijnt de VAR?
De VAR verklaring was een Verklaring ArbeidsRelatie. Het document kon je gebruiken om de Belastingdienst duidelijkheid te geven over de manier waarop je als opdrachtnemer werkte voor een opdrachtgever. De opdrachtgever kon vaststellen of er loonheffing ingehouden moest worden, waardoor er geen onduidelijkheden ontstonden. Aanvragen van een VAR was voor jou als zzp'er niet verplicht, maar opdrachtgevers vroegen er bijna altijd om. In de praktijk werkte bijna alle zelfstandigen er mee.
Het probleem met de VAR was dat bijna iedere zelfstandige die had, ook als er eigenlijk sprake was van een dienstbetrekking met een opdrachtgever. Werkte je als zzp'er voor 1 opdrachtgever, die bovendien bepaalde hoe jij je werk moest doen? Er was dan eigenlijk sprake van loondienst, al werden de belangrijke belastingen daarvoor niet betaald. Als de Belastingdienst dat ontdekte diende jij als zzp'er een boete en naheffing te betalen. Bovendien werkte de VAR verklaring schijnzelfstandigheid in de hand, iets dat de overheid juist graag tegen wil gaan.
De risico’s lagen met de VAR alleen bij jou als zzp'er. De wet DBA wil dat voorkomen. Een modelovereenkomst garandeert zowel voor jou als voor de opdrachtgever dat er sprake is van volledige zelfstandigheid. En is er toch sprake van schijnzelfstandigheid? Dan is voortaan ook de opdrachtgever daarvoor verantwoordelijk, waardoor jullie beiden een belang hebben om te werken volgens een modelcontract.
Wat is er met de BGL gebeurd?
Zzp'ers die al wat langer meelopen weten wellicht nog dat de overheid het plan had om de VAR verklaring om te zetten naar een BGL, een Beschikking Geen Loonheffingen. Die optie moest schijnzelfstandigheid beter tegengaan, omdat zowel de opdrachtnemer als de opdrachtgever verantwoordelijk werden. Het nadeel was dat je als zzp'er voor iedere opdracht een nieuwe overeenkomst zou moeten opstellen en afsluiten.
Veel zzp'ers en ook opdrachtgevers hadden kritiek op de BGL, omdat het zou leiden tot veel meer administratie die het werk er niet makkelijker op zou maken. De Tweede Kamer heeft de staatssecretaris daarop gevraagd om met een alternatief te komen. Het alternatief is er nu in de vorm van de modelovereenkomst.
Verschil tussen de modelovereenkomst en BGL
De modelovereenkomst maakt meer onderscheid tussen branches en beroepsgroepen. Er zijn zowel algemene overeenkomsten als meer specifieke varianten beschikbaar, die je kunt gebruiken om als zzp'er voor opdrachtgevers te werken.
Het is dankzij de modelovereenkomsten niet nodig om voor iedere opdracht een nieuw contract op te stellen. In plaats daarvan kun je de overeenkomst zoals een VAR gebruiken, waarbij je slechts de naam van de opdrachtgever en de werkzaamheden hoeft in te vullen voordat je met de opdracht aan de slag gaat.
En doe je na een tijdje een tweede opdracht voor dezelfde opdrachtgever? Dan kun je daar makkelijk opnieuw mee aan de slag, door gebruik te maken van dezelfde modelovereenkomst. Op die manier moet die haast zo makkelijk werken als de VAR verklaring van een paar jaar geleden. Tegelijkertijd moet het schijnzelfstandigheid tegengaan, omdat ook de werkgever nu verantwoordelijk is voor de onderlinge arbeidsrelatie.
In specifieke branches zal de Belastingdienst extra goed controleren op schijnconstructies. Het gaat dan bijvoorbeeld om de zorg, waar vaak sprake is van schijnzelfstandigheid. Er zijn specifieke modelovereenkomsten beschikbaar voor dergelijke branches en beroepsgroepen, zodat je er samen met jouw opdrachtgever voor kunt zorgen dat goed duidelijk is op welke manier jullie voor elkaar werken. Jij hebt de vrijheid om het werk te doen op de manier die je wenst, terwijl de opdrachtgever zich geen zorgen hoeft te maken over het inhouden van loonheffing.
Modelovereenkomsten en externe partijen
Modelovereenkomsten zijn door de zzp’er samen met externe partijen opgesteld. Er zijn 3 categorieën van modelovereenkomsten te onderscheiden, namelijk:
- Algemene zzp modelovereenkomsten: Deze modelovereenkomsten zijn op een algemene manier opgesteld zodat elke zzp’er gebruik kan maken van het document. Het maakt hierbij niet uit wat het werkgebied is van de zzp’er.
- Modelovereenkomsten voor branches en beroepsgroepen: Deze modelovereenkomsten worden niet door de zzp’er zelf opgesteld, maar door sectoren en brancheorganisaties. De opgestelde modelovereenkomsten worden vervolgens voorgelegd aan de Belastingdienst. De Belastingdienst draagt zorg voor het controleren en beoordelen van de ingediende modelovereenkomsten. Is de modelovereenkomst beoordeeld en akkoord? Dan kan de Belastingdienst deze vrijgeven op de website zodat andere zzp’ers inzicht kunnen hebben tot het document.
- Individuele zzp modelovereenkomsten: Ook individuele personen waaronder zzp’ers of opdrachtgevers hebben de mogelijkheid om een modelovereenkomst op te stellen en deze bij de Belastingdienst in te dienen. Ook hierbij zal de Belastingdienst de modelovereenkomst beoordelen en controleren.
Zzp VAR en modelovereenkomst: tegen schijnzelfstandigheid
Zowel de modelovereenkomst als de VAR zijn erop gericht om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. De VAR verklaring bleek daar toch niet goed genoeg voor geschikt, dus de overheid heeft daarvoor een alternatief bedacht.
Het is de Belastingdienst er vooral om te doen dat jij als zzp'er niet meer alleen verantwoordelijk bent voor de arbeidsrelatie. In plaats daarvan kan ook de opdrachtgever nu een naheffing of een boete krijgen als er toch sprake is van een schijnconstructie. Los daarvan doe je er natuurlijk verstandig aan om zelf netjes aan de regels en richtlijnen te voldoen. Neem de modelovereenkomsten die er beschikbaar zijn goed door, zodat je kunt lezen op welke manier jij zal werken. Hierin is een grote mate van vrijheid belangrijk, waarmee je aantoont dat je volledig zelfstandig bent.
De handhaving
De laatste paar jaar heeft het kabinet-Rutte III de handhaving op de wet DBA en de zzp modelovereenkomsten keer op keer uitgesteld, wat een grote vertraging heeft opgeleverd. Het is nu in 2021 eindelijk zover, maar helaas wordt het voorstel afgeschrapt. in de plaats van het huidig voorstel heeft het kabinet van Rutte een ander alternatief bedacht, namelijk het opstellen van een opdrachtgeversverklaring. In een opdrachtgeversverklaring wordt vastgelegd wat de aard van de samenwerking is tussen de zzp’er en de opdrachtgever. Deze wet moet per 2021 intreden, maar meer informatie zou nog moeten volgen. Er is nogal veel onduidelijkheid over de handhaving van deze wet, waardoor het kabinet besloten heeft om tot januari 2021 geen boetes of naheffingen te geven als een zzp’er in overtreding mocht er toch sprake zijn van dienstbetrekking. Het beleid is inmiddels alweer aangepast.
Veelgestelde vragen:
Wat is het grootste verschil tussen de VAR en een modelovereenkomst?
In geval van de VAR lag het risico bij de zzp’er, maar zodra de nieuwe wet in gaat treden zal dit andersom worden. Zonder een goedgekeurde modelovereenkomst of een modeovereenkomst die niet correct is opgesteld is de opdrachtgever hoofdverantwoordelijk.
Is een VAR of modelovereenkomst verplicht voor zzp’ers?
Nee, een var of een modelovereenkomst is niet verplicht voor zzp’ers. Het is wel aan te raden om een modelovereenkomst te gebruiken, maar dit is geen wettelijke verplichting. Een zzp’er heeft geen modelovereenkomst nodig als er geen sprake is van een dienstbetrekking.
Wie controleert of de zzp’er werkt volgens een VAR of modelovereenkomst?
Degene die verantwoordelijk is voor de controle op zzp’ers om na te gaan of deze zich wel aan de wet DBA houdt, is de Belastingdienst. Wijkt de zzp’er af, dan kan de zzp’er een naheffingsaanslag, boete en/of correctieverplichting verwachten.
Moet een VAR of modelovereenkomst bij elke opdracht worden opgesteld?
Nee, als de modelovereenkomst voldoet aan bepaalde voorwaarden dan is dit niet noodzakelijk. De meest belangrijke voorwaarden zijn dat er sprake moet zijn van meerdere opdrachtgevers waarvan minder dan 70% van de inkomsten van de zzp’er afkomstig is van dezelfde opdrachtgever.
Kom je er zelf niet helemaal uit met de overstap van de VAR naar een modelovereenkomst met jouw opdrachtgever? Twijfel niet om contact op te nemen met een erkend adviseur. Ze helpen je graag jouw situatie in kaart te brengen, kunnen daar de juiste modelovereenkomst bij vinden en leggen je uit hoe je daar in de praktijk gebruik van kunt maken.
